Page 755 - Stk 2015 Bildiriler E-Kitap
P. 755
Kuruluş yeri seçimi, sektörlere göre farklılık göstermektedir. Endüstriyel pazarlara hitap eden
işletmelerin mekân (fabrika, yönetim ve satış merkezi vb.) seçimi kriterleri ile tüketici ürünleri üreten
işletmelerin müşterilerle buluştukları fiziksel mekânları seçim kriterleri farklılık göstermektedir
(Köksal ve Emirza, 2011; 77). Örneğin, sanayi işletmelerinde kuruluş yeri seçiminde hammadde, alt
yapı, enerji, yakıt kaynaklarına yakınlık gibi konulara dikkat edilirken, turizm işletmelerinde pazara
yakınlık, iklim koşulları, coğrafi konum vb. kriterler temel alınmaktadır. Sektöre göre fiziksel mekân
seçim kriterlerindeki farklılıkların yanı sıra ulaştırma, işgücü, devletin teşvik ve sınırlamaları gibi
ortak kriterlerde vardır.
Turizm sektöründe faaliyette bulunan bir işletmenin sektör özellikleri nedeniyle kuruluş yeri
seçiminde dikkate alması gereken doğal ve beşeri faktörler vardır. Turizm sektörünün döviz
kazandırıcı ve emek-yoğun özelliği ülke ekonomisine döviz geliri ve istihdam miktarında artışa sebep
olarak ekonomik ve sosyal gelişimi sağlamaktadır. Ancak bu olumlu etkiler turizm işletmelerinin
uygun seçilmiş kuruluş yerleri ile mümkündür. Yanlış seçilmiş bir yer, kaynak israfına ve doğal
çevrenin bozulmasına sebep olacaktır (Ertuğral, 1998; 34). Diğer bir ifadeyle turizm sektörü
yatırımlarını, diğer sektör yatırımlarından ayıran en belirgin özelliklerden biri, yatırımın yerel
koşullara olan duyarlılığıdır. Gerek yatırımın içinde yer alacağı doğal koşullar, gerekse bu doğa
bütünlüğünde insan eliyle gerçekleşme durumu olan yapıların estetik kalitesi, projenin çevre ile olan
ilişkileri, yer seçiminden başlayarak altyapı, üstyapı ve çevre düzenlemesi ile son bulan bir süreci
kapsamaktadır (Kahraman, 1986; 19).
Piyasa şartları ve kapasiteye yönelik detaylı bir araştırma yapılmadan seçilen kuruluş yerleri
ülke ve işletme ekonomisinde ciddi bir kayba yol açacaktır. Turizm işletmeleri açısından bu kayıp,
sadece ekonomik anlamda değil aynı zamanda turizm işletmelerinin ana hammaddelerinden birisini
oluşturan doğal kaynak ve alanlarının tahribatına ve yok olmasına yol açacaktır. Bu sebeple kuruluş
yeri seçimi analizlerinde ekonomik kriterlerin yanı sıra kültürel ve doğal kaynakların sürdürülebilirliği
de göz önünde bulundurulmalıdır.
Turizm işletmelerinde kuruluş yeri seçimi genel olarak üç temel amaç çerçevesinde
yapılmaktadır. Bunlar; işletmenin varlığını sürdürmesi ve büyümesi, sosyal fayda sağlaması ve
kârlılığın amaçlanmasıdır. Turizm işletmelerinin bu üç amaca ulaşabilmeleri, tesisin çevre ile
uyumuna, kültürel doğal kaynakların verimli bir şekilde kullanılmasına ve bunların
sürdürülebilirliğinin sağlanmasına bağlıdır. Bu nedenle kuruluş yeri seçiminde, tarihi ve arkeolojik
değerler, bitki örtüsü, su ve doğal kaynak ve alanlar önceden incelenmeli, bu değerleri bozmayacak
şekilde tesisleşmeye gidilmeli ve tesisleştikten sonra bu değerlerin hem işletmenin devamlılığı ve
kârlılığı için hem de çevre ve doğanın korunması için sürdürülebilir bir şekilde kullanılmasına önem
verilmelidir.
739
işletmelerin mekân (fabrika, yönetim ve satış merkezi vb.) seçimi kriterleri ile tüketici ürünleri üreten
işletmelerin müşterilerle buluştukları fiziksel mekânları seçim kriterleri farklılık göstermektedir
(Köksal ve Emirza, 2011; 77). Örneğin, sanayi işletmelerinde kuruluş yeri seçiminde hammadde, alt
yapı, enerji, yakıt kaynaklarına yakınlık gibi konulara dikkat edilirken, turizm işletmelerinde pazara
yakınlık, iklim koşulları, coğrafi konum vb. kriterler temel alınmaktadır. Sektöre göre fiziksel mekân
seçim kriterlerindeki farklılıkların yanı sıra ulaştırma, işgücü, devletin teşvik ve sınırlamaları gibi
ortak kriterlerde vardır.
Turizm sektöründe faaliyette bulunan bir işletmenin sektör özellikleri nedeniyle kuruluş yeri
seçiminde dikkate alması gereken doğal ve beşeri faktörler vardır. Turizm sektörünün döviz
kazandırıcı ve emek-yoğun özelliği ülke ekonomisine döviz geliri ve istihdam miktarında artışa sebep
olarak ekonomik ve sosyal gelişimi sağlamaktadır. Ancak bu olumlu etkiler turizm işletmelerinin
uygun seçilmiş kuruluş yerleri ile mümkündür. Yanlış seçilmiş bir yer, kaynak israfına ve doğal
çevrenin bozulmasına sebep olacaktır (Ertuğral, 1998; 34). Diğer bir ifadeyle turizm sektörü
yatırımlarını, diğer sektör yatırımlarından ayıran en belirgin özelliklerden biri, yatırımın yerel
koşullara olan duyarlılığıdır. Gerek yatırımın içinde yer alacağı doğal koşullar, gerekse bu doğa
bütünlüğünde insan eliyle gerçekleşme durumu olan yapıların estetik kalitesi, projenin çevre ile olan
ilişkileri, yer seçiminden başlayarak altyapı, üstyapı ve çevre düzenlemesi ile son bulan bir süreci
kapsamaktadır (Kahraman, 1986; 19).
Piyasa şartları ve kapasiteye yönelik detaylı bir araştırma yapılmadan seçilen kuruluş yerleri
ülke ve işletme ekonomisinde ciddi bir kayba yol açacaktır. Turizm işletmeleri açısından bu kayıp,
sadece ekonomik anlamda değil aynı zamanda turizm işletmelerinin ana hammaddelerinden birisini
oluşturan doğal kaynak ve alanlarının tahribatına ve yok olmasına yol açacaktır. Bu sebeple kuruluş
yeri seçimi analizlerinde ekonomik kriterlerin yanı sıra kültürel ve doğal kaynakların sürdürülebilirliği
de göz önünde bulundurulmalıdır.
Turizm işletmelerinde kuruluş yeri seçimi genel olarak üç temel amaç çerçevesinde
yapılmaktadır. Bunlar; işletmenin varlığını sürdürmesi ve büyümesi, sosyal fayda sağlaması ve
kârlılığın amaçlanmasıdır. Turizm işletmelerinin bu üç amaca ulaşabilmeleri, tesisin çevre ile
uyumuna, kültürel doğal kaynakların verimli bir şekilde kullanılmasına ve bunların
sürdürülebilirliğinin sağlanmasına bağlıdır. Bu nedenle kuruluş yeri seçiminde, tarihi ve arkeolojik
değerler, bitki örtüsü, su ve doğal kaynak ve alanlar önceden incelenmeli, bu değerleri bozmayacak
şekilde tesisleşmeye gidilmeli ve tesisleştikten sonra bu değerlerin hem işletmenin devamlılığı ve
kârlılığı için hem de çevre ve doğanın korunması için sürdürülebilir bir şekilde kullanılmasına önem
verilmelidir.
739
