Page 422 - Stk 2015 Bildiriler E-Kitap
P. 422
TERATÜR TARAMASI
Beard ve Ragheb (1983) boş zaman motivasyonlarını dört gruba ayırmışlardır. Bu
motivasyonlardan ilki “entelektüel motif” yani bireylerin öğrenme, keşfetme, araştırma, düşünme ve
hayal etme gibi zihinsel aktiviteleriyle bağlantılı olan ihtiyaçlarını kapsar. İkincisi “toplumsal öğeler
motifidir” ve insanların sosyal nedenlerle ilgilendikleri öğeleri kapsar. Bu öğeler iki tür temel
ihtiyaçtan oluşur; birincisi arkadaşlık ve kişilerarası ilişkiye duyulan ihtiyaç, ikincisi ise başkalarının
saygısına duyulan ihtiyaçtır. Üçüncüsü olan “yeterlik-ustalık motifi” ise kişinin “başarmak,
ustalaşmak, meydan okumak ve rekabet etmek” gibi arayışlarını barındırır. Sonuncusu ise aşırı
uyarılmış yaşamsal durumlardan kaçmak ve uzaklaşmak gibi duyguların oluşturduğu “uyarıcı
kaçma/kurtulma motifidir”. Bu motif bazı bireyler için sosyal iletişimden kaçmak, ıssızlık ve sakinlik
arayışıyken bazıları için dinlenmek ve rahatlamak arayışı olarak ortaya çıkar (Ryan ve Glendon,
1998).
Yukarıda sıralanan motivasyonlar göz önünde bulundurulduğunda turizme katılan bireylerin
yaşayacağı deneyimlerin farklı özellikler taşıyacağı açıktır. Nitekim daha önce de belirtildiği gibi
“deneyimler kişiseldir ve kişinin turistik ürüne ve destinasyona dair algılarına ve karşılığında vereceği
tepkilere göre değişiklik gösterir” (Munar ve Jacobsen, 2014). Fakat neredeyse turist olmakla ayrı
düşünülemez deneyimlerden bir tanesi fotoğraf çekmektir (Pan vd., 2014). Öyle ki Sontag (2005)
eğlence için çıkılmış bir seyahate fotoğraf makinesi ile gitmemeyi doğal olmayan bir turist davranışı
olarak görmüştür. Çünkü fotoğraflar, seyahatin gerçekleştiğinin, programın başarıyla yerine
getirildiğinin ve eğlenildiğinin tartışılmaz bir kanıtıdır. Fotoğraf, dışarıda gerçekleşen tüketimin
aileye, arkadaşlara ve komşulara gösterilen bir belgesi gibidir (Sontag, 2005).
Günümüzde fotoğraflar ve fotoğraf çekmek hayatın neredeyse her alanında vardır. Bir insanı
fotoğraf çekmeye iten motivasyonlar kişiden kişiye değişir fakat bazı genellemelerin yapılması
mümkündür. Fotoğraf çekmek, fotoğrafları saklamak ya da onlara bakmak; “zamana karşı korunma”,
“başkalarıyla iletişim kurma ve duygularını ifade etme”, “kendini gerçekleştirme”, “sosyal prestij”,
“oyalanmak ya da kaçmak” gibi beş farklı duyguyu tatmin etmektedir. Bu duyguları sırasıyla
açıklamak gerekirse; ilk olarak fotoğraf; bazen harcanan zamanın yerini doldurarak ya da hafızadaki
eksikliği gidererek, bazen de o anla ilgili hatıraları çağrıştırarak kısacası zamanın yok edici gücüne
karşı bir fethetme duygusuyla zamanın geçtiğine dair üzüntüyü yenmeye yardımcı olabilir. İkincisi
fotoğraf; insanların beraber geçirdikleri eski anlarını yeniden yaşatarak ya da bir kişinin diğerlerine
olan ilgisini ve sevgisini göstererek onlarla iletişim içinde kalmasını sağlar. Üçüncüsü fotoğraf; bazen
fotoğraf çekenlerin duygularını daha yoğun olarak yaşamalarına fırsat vererek bazen de onların teknik
olarak ustalıklarını ispat eden sanatsal bir ifade tarzı olarak “kendilerinin farkına varmalarını” sağlar.
Dördüncüsü fotoğraf; teknik bir marifet olarak ya da kişisel bir başarının (seyahat, etkinlik) veya
408
Beard ve Ragheb (1983) boş zaman motivasyonlarını dört gruba ayırmışlardır. Bu
motivasyonlardan ilki “entelektüel motif” yani bireylerin öğrenme, keşfetme, araştırma, düşünme ve
hayal etme gibi zihinsel aktiviteleriyle bağlantılı olan ihtiyaçlarını kapsar. İkincisi “toplumsal öğeler
motifidir” ve insanların sosyal nedenlerle ilgilendikleri öğeleri kapsar. Bu öğeler iki tür temel
ihtiyaçtan oluşur; birincisi arkadaşlık ve kişilerarası ilişkiye duyulan ihtiyaç, ikincisi ise başkalarının
saygısına duyulan ihtiyaçtır. Üçüncüsü olan “yeterlik-ustalık motifi” ise kişinin “başarmak,
ustalaşmak, meydan okumak ve rekabet etmek” gibi arayışlarını barındırır. Sonuncusu ise aşırı
uyarılmış yaşamsal durumlardan kaçmak ve uzaklaşmak gibi duyguların oluşturduğu “uyarıcı
kaçma/kurtulma motifidir”. Bu motif bazı bireyler için sosyal iletişimden kaçmak, ıssızlık ve sakinlik
arayışıyken bazıları için dinlenmek ve rahatlamak arayışı olarak ortaya çıkar (Ryan ve Glendon,
1998).
Yukarıda sıralanan motivasyonlar göz önünde bulundurulduğunda turizme katılan bireylerin
yaşayacağı deneyimlerin farklı özellikler taşıyacağı açıktır. Nitekim daha önce de belirtildiği gibi
“deneyimler kişiseldir ve kişinin turistik ürüne ve destinasyona dair algılarına ve karşılığında vereceği
tepkilere göre değişiklik gösterir” (Munar ve Jacobsen, 2014). Fakat neredeyse turist olmakla ayrı
düşünülemez deneyimlerden bir tanesi fotoğraf çekmektir (Pan vd., 2014). Öyle ki Sontag (2005)
eğlence için çıkılmış bir seyahate fotoğraf makinesi ile gitmemeyi doğal olmayan bir turist davranışı
olarak görmüştür. Çünkü fotoğraflar, seyahatin gerçekleştiğinin, programın başarıyla yerine
getirildiğinin ve eğlenildiğinin tartışılmaz bir kanıtıdır. Fotoğraf, dışarıda gerçekleşen tüketimin
aileye, arkadaşlara ve komşulara gösterilen bir belgesi gibidir (Sontag, 2005).
Günümüzde fotoğraflar ve fotoğraf çekmek hayatın neredeyse her alanında vardır. Bir insanı
fotoğraf çekmeye iten motivasyonlar kişiden kişiye değişir fakat bazı genellemelerin yapılması
mümkündür. Fotoğraf çekmek, fotoğrafları saklamak ya da onlara bakmak; “zamana karşı korunma”,
“başkalarıyla iletişim kurma ve duygularını ifade etme”, “kendini gerçekleştirme”, “sosyal prestij”,
“oyalanmak ya da kaçmak” gibi beş farklı duyguyu tatmin etmektedir. Bu duyguları sırasıyla
açıklamak gerekirse; ilk olarak fotoğraf; bazen harcanan zamanın yerini doldurarak ya da hafızadaki
eksikliği gidererek, bazen de o anla ilgili hatıraları çağrıştırarak kısacası zamanın yok edici gücüne
karşı bir fethetme duygusuyla zamanın geçtiğine dair üzüntüyü yenmeye yardımcı olabilir. İkincisi
fotoğraf; insanların beraber geçirdikleri eski anlarını yeniden yaşatarak ya da bir kişinin diğerlerine
olan ilgisini ve sevgisini göstererek onlarla iletişim içinde kalmasını sağlar. Üçüncüsü fotoğraf; bazen
fotoğraf çekenlerin duygularını daha yoğun olarak yaşamalarına fırsat vererek bazen de onların teknik
olarak ustalıklarını ispat eden sanatsal bir ifade tarzı olarak “kendilerinin farkına varmalarını” sağlar.
Dördüncüsü fotoğraf; teknik bir marifet olarak ya da kişisel bir başarının (seyahat, etkinlik) veya
408
